در دنیای شلوغ مدارس و کلینیکها، متخصصان و معلمان اغلب با این چالش روبرو هستند: چگونه میتوان به سرعت و با اطمینان، کودکانی را که ممکن است در طیف اوتیسم باشند، شناسایی کرد تا برای ارزیابیهای دقیقتر ارجاع داده شوند؟ ابزارهای تشخیصی جامع مانند ADOS-2 و ADI-R بسیار دقیق اما زمانبر هستند. در اینجا به ابزاری نیاز است که کاربردی، سریع و قابل اعتماد باشد. «مقیاس درجهبندی اوتیسم گیلیام – ویرایش سوم» یا GARS-3، پاسخی به این نیاز است. این ابزار به عنوان یک ابزار غربالگری۱ قدرتمند، به متخصصان کمک میکند تا اولین قدم مهم را در مسیر شناسایی و حمایت از افراد در طیف اوتیسم بردارند.
GARS-3 چیست؟ یک ابزار غربالگری کارآمد
مقیاس درجهبندی اوتیسم گیلیام (Gilliam Autism Rating Scale, Third Edition) یا GARS-3، یکی از پراستفادهترین ابزارها در سراسر جهان برای غربالگری افراد ۳ تا ۲۲ ساله است که مشکوک به اختلال طیف اوتیسم هستند. این مقیاس توسط والدین، معلمان یا متخصصانی که فرد را به خوبی میشناسند، تکمیل میشود. هدف اصلی GARS-3، شناسایی افرادی است که به احتمال زیاد در طیف اوتیسم قرار دارند و باید برای یک ارزیابی تشخیصی کامل ارجاع داده شوند. علاوه بر این، این ابزار به تعیین شدت علائم و پایش پیشرفت در طول برنامههای مداخلهای نیز کمک میکند.
ساختار GARS-3: ارزیابی حوزههای کلیدی اوتیسم
GARS-3 از ۵۸ آیتم تشکیل شده است که در شش زیرمقیاس سازماندهی شدهاند. این زیرمقیاسها مستقیماً با معیارهای تشخیصی اوتیسم در DSM-5 هماهنگ هستند و به ارزیابی جامعی از رفتارهای کلیدی میپردازند:
- رفتارهای تکراری و کلیشهای: این بخش به ارزیابی حرکات تکراری بدن (مانند تکان خوردن)، دلبستگی غیرعادی به اشیاء، و مقاومت در برابر تغییر میپردازد.
- ارتباط: این زیرمقیاس بر چالشهای ارتباطی کلامی و غیرکلامی، مانند تکرار کلمات دیگران (اکولیلیا)، مشکل در شروع یا حفظ گفتگو، و استفاده محدود از ژستها تمرکز دارد.
- تعامل اجتماعی: به بررسی رفتارهایی مانند عدم تمایل به بازی با دیگران، مشکل در درک احساسات و نشانههای اجتماعی، و پاسخهای اجتماعی نامناسب میپردازد.
- پاسخهای هیجانی: این بخش واکنشهای هیجانی غیرمعمول، مانند خندهها یا گریههای بیدلیل یا واکنشهای افراطی به موقعیتهای ساده را میسنجد.
- سبک شناختی: به ارزیابی الگوهای فکری و یادگیری خاص، مانند تمرکز شدید بر جزئیات به جای کلیات و حافظه طوطیوار، میپردازد.
- گفتار غیرطبیعی: این زیرمقیاس ویژگیهای خاص گفتار مانند لحن یکنواخت، ریتم غیرعادی، یا بلندی صدای نامناسب را بررسی میکند.
تفسیر نتایج GARS-3: از نمره تا تصمیمگیری
پس از تکمیل پرسشنامه، نمرات هر زیرمقیاس محاسبه شده و در نهایت یک نمره کلی به نام شاخص اوتیسم۲ به دست میآید. این شاخص به متخصص کمک میکند تا احتمال وجود اوتیسم را برآورد کند. درک این نتایج بسیار مهم است، زیرا آنها یک تشخیص قطعی نیستند، بلکه یک راهنمای تصمیمگیری هستند.
شاخص اوتیسم به چه معناست؟
نمره شاخص اوتیسم، فرد را در یکی از چند دسته احتمالی قرار میدهد:
- احتمال پایین (Unlikely): نمره فرد نشان میدهد که احتمال وجود اختلال طیف اوتیسم بسیار کم است.
- احتمال متوسط (Possibly/Likely): نمره فرد در محدودهای است که نشان میدهد ویژگیهای اوتیسمی وجود دارند و نیاز به بررسی بیشتر است.
- احتمال بالا (Very Likely): نمره فرد به شدت بیانگر وجود علائم اوتیسم است و ارجاع برای ارزیابی تشخیصی جامع، اکیداً توصیه میشود.
باید دوباره تاکید کرد: حتی نمره «احتمال بالا» نیز به معنای تشخیص قطعی نیست. این نمره صرفاً یک زنگ خطر جدی است که میگوید باید قدم بعدی، یعنی مراجعه به یک تیم متخصص برای ارزیابیهای دقیقتر، برداشته شود.
نقش GARS-3 در فرآیند ارزیابی جامع
GARS-3 به عنوان یک ابزار غربالگری، در ابتدای فرآیند ارزیابی یا به عنوان بخشی از یک ارزیابی چندلایه، نقشی حیاتی ایفا میکند. جایگاه آن در کنار سایر ابزارها به این صورت است:
- قدم اول: در مدارس یا کلینیکهای عمومی، GARS-3 میتواند اولین ابزار برای بررسی نگرانیهای اولیه والدین یا معلمان باشد.
- مکمل ابزارهای تشخیصی: اگر قرار است یک ارزیابی جامع با ADOS-2 و ADI-R انجام شود، GARS-3 میتواند اطلاعات اولیهی سریع و ساختاریافتهای را در اختیار تیم بالینی قرار دهد.
- مقایسه با سایر مقیاسها: نتایج GARS-3 میتواند در کنار مقیاسهایی مانند CARS-2 (برای درجهبندی شدت) و SRS-2 (برای سنجش پاسخدهی اجتماعی) تفسیر شود تا یک تصویر کامل و چندبعدی از فرد به دست آید.
در نهایت، GARS-3 به سیستم کمک میکند تا منابع تخصصی و زمانبر خود را به طور مؤثرتری به کار گیرد و اطمینان حاصل کند که هیچ کودکی از قلم نمیافتد.
جمعبندی
مقیاس درجهبندی اوتیسم گیلیام (GARS-3) یک ابزار غربالگری معتبر، سریع و کاربردی برای شناسایی افراد در معرض خطر اختلال طیف اوتیسم است. این مقیاس با ارزیابی شش حوزه کلیدی رفتاری، به معلمان، والدین و متخصصان کمک میکند تا به شکلی ساختاریافته، مشاهدات خود را ثبت کرده و احتمال نیاز به ارزیابیهای بیشتر را بسنجند. مهمترین نکته در استفاده از GARS-3 این است که آن را به عنوان یک چراغ راهنما ببینیم، نه یک مقصد نهایی. نتیجهی آن یک تشخیص نیست، بلکه آغازی بر یک مسیر دقیقتر برای درک و حمایت از فرد است که با ارجاع به ارزیابیهای جامع، به بهترین شکل ادامه مییابد.
دعوت به مشاوره و خودشناسی: وقتی مدرسه زنگ خطر را به صدا درمیآورد
دریافت گزارشی از مدرسه که نشان میدهد فرزند شما ممکن است ویژگیهای اوتیسم را داشته باشد، میتواند بسیار نگرانکننده باشد. اگر با نتایج آزمون غربالگری مانند GARS-3 روبرو شدهاید و نمیدانید قدم بعدی چیست، تنها نیستید. صحبت با یک متخصص میتواند به شما کمک کند تا نتایج را به درستی تفسیر کرده و یک نقشه راه روشن برای مراحل بعدی، از جمله ارزیابی جامع، ترسیم کنید.
تماس با تسکین روان برای رزرو وقت مشاورهمتخصصان ما در کلینیک تسکین روان آمادهاند تا شما را در این مسیر راهنمایی کرده و به تمام سوالات شما پاسخ دهند.
دعوت به تعامل: تجربه شما از غربالگری در مدرسه چیست؟
فرآیند غربالگری در مدارس میتواند نقش مهمی در شناسایی زودهنگام نیازهای کودکان داشته باشد. آیا شما یا فرزندتان تجربهای در این زمینه داشتهاید؟ به اشتراک گذاشتن دیدگاهها و تجربیات شما در بخش نظرات میتواند به دیگر والدین کمک کند تا با این فرآیند بهتر آشنا شوند و احساس تنهایی نکنند.
سوالات متداول
GARS-3 چیست و چرا در مدارس بسیار استفاده میشود؟
GARS-3 یک مقیاس درجهبندی برای غربالگری اوتیسم در افراد ۳ تا ۲۲ ساله است. به دلیل سرعت و سهولت اجرا، ابزاری بسیار کاربردی برای معلمان و مشاوران مدارس است تا کودکانی را که به ارزیابی تخصصیتر نیاز دارند، شناسایی کنند.
آیا GARS-3 میتواند به تنهایی اوتیسم را تشخیص دهد؟
خیر، به هیچ وجه. GARS-3 یک ابزار غربالگری و درجهبندی است، نه یک ابزار تشخیصی. نمره بالا در این آزمون تنها نشان میدهد که احتمال وجود اوتیسم بالاست و فرد باید برای ارزیابی جامع و قطعی به متخصص ارجاع داده شود.
«شاخص اوتیسم» در GARS-3 به چه معناست؟
«شاخص اوتیسم» یک نمره ترکیبی است که از زیرمقیاسهای آزمون به دست میآید و نشاندهنده احتمال کلی وجود اختلال طیف اوتیسم است. این شاخص به سه سطح «احتمال پایین»، «احتمال متوسط» و «احتمال بالا» طبقهبندی میشود و به تصمیمگیری برای ارجاع کمک میکند.
تفاوت GARS-3 با مقیاسهایی مانند CARS-2 و SRS-2 چیست؟
GARS-3 بیشتر بر غربالگری سریع و شناسایی افراد نیازمند ارزیابی تمرکز دارد. CARS-2 بیشتر برای درجهبندی شدت علائم در یک محیط بالینی به کار میرود و SRS-2 به طور خاص بر کیفیت پاسخدهی اجتماعی در محیطهای طبیعی تمرکز میکند. این ابزارها اهداف مکملی دارند.
واژهنامه
- ابزار غربالگری (Screening Tool): یک آزمون یا پرسشنامه سریع و استاندارد که برای شناسایی اولیه افرادی که ممکن است در معرض خطر یک اختلال باشند، استفاده میشود. هدف آن تشخیص قطعی نیست، بلکه شناسایی افراد نیازمند ارزیابی بیشتر است.
- شاخص اوتیسم (Autism Index): یک نمره ترکیبی در آزمون GARS-3 که از مجموع نمرات زیرمقیاسها به دست میآید و به صورت یک شاخص کلی، احتمال وجود اختلال طیف اوتیسم را نشان میدهد.
منابع
- American Psychiatric Association. (2022). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed., text rev.).
- Saad, A. G., & Al-Attiyah, A. A. (2015). Diagnostic utility of the Gilliam Autism Rating Scale-Third Edition (GARS-3) with a sample of Egyptian children with autism spectrum disorder. Journal of Child and Family Studies, 24, 1699-1707.
- Gilliam, J. E. (2014). Gilliam Autism Rating Scale, Third Edition (GARS-3). Pro-Ed.
این مطلب جایگزین تشخیص یا درمان حرفهای نیست.
برای تصمیمهای پزشکی با متخصص مشورت کنید.
