چرا برخی افراد به راحتی در روابط صمیمی غرق میشوند، در حالی که دیگران همیشه فاصلهای امن را حفظ میکنند؟ چرا عدهای مدام نگران طرد شدن هستند و برخی دیگر از اساس به دیگران اعتماد ندارند؟ این الگوهای رفتاری، تصادفی نیستند و روانشناسی دلبستگی چارچوبی قدرتمند برای درک آنها ارائه میدهد. یکی از ابزارهای شناختهشده برای شناسایی این الگوها، پرسشنامه مقیاسهای روابط (RSQ)۱ است که چهار سبک کلاسیک دلبستگی بزرگسال را توصیف میکند. این مقاله راهنمایی برای درک این چهار سبک و نقش آنها در روابط صمیمی شماست.
مبنای چهار سبک دلبستگی: تصویر شما از خود و دیگران
مدل چهار سبکی دلبستگی، که توسط کیم بارتولومیو و لئونارد هوروویتز توسعه یافت، بر پایه یک ایده ساده اما عمیق استوار است [۱]. این مدل پیشنهاد میکند که سبک دلبستگی ما از ترکیب دو باور بنیادین شکل میگیرد:
- تصویر از خود (Model of Self): آیا عمیقاً احساس میکنید که فردی دوستداشتنی و ارزشمند هستید (تصویر مثبت) یا خود را بیارزش و غیرقابلدوستداشتن میدانید (تصویر منفی)؟
- تصویر از دیگران (Model of Other): آیا دیگران را اصولاً قابل اعتماد، مهربان و در دسترس میبینید (تصویر مثبت) یا آنها را غیرقابل اعتماد، طردکننده و دور از دسترس میدانید (تصویر منفی)؟
از تلاقی این دو بعد، چهار ربع یا چهار سبک اصلی دلبستگی پدید میآید که پرسشنامه RSQ۱ به سنجش آنها کمک میکند.
معرفی چهار سبک دلبستگی بزرگسال
هر یک از این چهار سبک، یک استراتژی متفاوت برای مدیریت نیاز به صمیمیت و ترس از آسیبپذیری در روابط را نشان میدهد.
۱. سبک دلبستگی ایمن (Secure)۲
(تصویر مثبت از خود + تصویر مثبت از دیگران)
افراد با سبک ایمن هم برای خودشان ارزش قائل هستند و هم به دیگران اعتماد دارند. آنها با صمیمیت و وابستگی متقابل راحت هستند اما از استقلال و تنهایی نیز نمیترسند. در روابطشان تعادل سالمی بین نزدیکی و فردیت برقرار میکنند، میتوانند به شکل سازندهای با تعارضها روبرو شوند و در زمان نیاز، به راحتی درخواست کمک کرده و از دیگران حمایت میکنند.
۲. سبک دلبستگی دلمشغول (Preoccupied)۳
(تصویر منفی از خود + تصویر مثبت از دیگران)
این افراد ارزش خود را در تأیید دیگران جستجو میکنند. آنها تمایل شدیدی به صمیمیت عاطفی دارند و اغلب نگران هستند که شریک عاطفیشان به همان اندازه به رابطه متعهد نباشد. این سبک با اضطراب بالا در روابط، ترس از رها شدن و نیاز شدید به اطمینانبخشی مشخص میشود. آنها ممکن است دیگران را ایدهآلسازی کنند و خود را «نیازمند» یا «ناقص» ببینند.
۳. سبک دلبستگی اجتنابی-تردکننده (Dismissing-Avoidant)۴
(تصویر مثبت از خود + تصویر منفی از دیگران)
این افراد با ارزش قائل شدن برای استقلال افراطی و خودکفایی، از صمیمیت دوری میکنند. آنها تصویری مثبت از خود دارند اما دیگران را غیرقابل اعتماد میدانند. به همین دلیل، تمایلی به وابستگی به دیگران ندارند و از نشان دادن آسیبپذیری پرهیز میکنند. آنها ممکن است هیجانات خود را سرکوب کرده و در ظاهر افرادی «قوی» و «بینیاز» به نظر برسند.
۴. سبک دلبستگی اجتنابی-هراسان (Fearful-Avoidant)۵
(تصویر منفی از خود + تصویر منفی از دیگران)
این افراد در یک تعارض دردناک گرفتارند: از یک سو به شدت خواهان صمیمیت هستند و از سوی دیگر از آن میترسند. آنها هم خود را بیارزش میدانند و هم به دیگران بیاعتمادند. این ترس از طرد شدن باعث میشود که از روابط نزدیک اجتناب کنند، حتی اگر در تنهایی احساس رنج کنند. روابط آنها اغلب با بیثباتی و نوسانات شدید همراه است.
پرسشنامه RSQ چگونه به شناخت این سبکها کمک میکند؟
پرسشنامه مقیاسهای روابط (RSQ) یک ابزار خودگزارشی است که شامل جملاتی کوتاه در توصیف احساسات و رفتارها در روابط صمیمی است. فرد میزان موافقت خود با هر جمله را مشخص میکند. این پرسشنامه به گونهای طراحی شده که هم ابعاد زیربنایی (نگرش به خود و دیگران) و هم چهار سبک دلبستگی را ارزیابی کند. نتایج آن میتواند به فرد و درمانگرش کمک کند تا الگوی غالب دلبستگی را شناسایی کرده و بفهمند این الگو چگونه بر رضایت، تعارضات و انتخابهای فرد در روابط تأثیر میگذارد.
فراتر از برچسبها: هشداری مهم در استفاده از مدلهای دلبستگی
دانستن سبک دلبستگیتان میتواند بسیار روشنگر باشد، اما حیاتی است که از این دانش به عنوان یک برچسب ثابت و تغییرناپذیر استفاده نکنید. این سبکها «سرنوشت» شما نیستند، بلکه «الگوهایی» هستند که در طول زمان و بر اساس تجربیات شما شکل گرفتهاند. بسیاری از افراد ویژگیهایی از سبکهای مختلف را در خود دارند و این الگوها میتوانند در یک رابطه امن و با خودآگاهی تغییر کنند. هدف از شناخت این سبکها، قضاوت کردن خود یا دیگران نیست، بلکه ایجاد همدلی و یافتن مسیری برای رشد است.
جمعبندی
مدل چهار سبکی دلبستگی که توسط ابزارهایی مانند پرسشنامه RSQ سنجیده میشود، یک نقشه راه مفید برای درک دنیای درونی ما در روابط صمیمی است. با شناخت چهار الگوی ایمن، دلمشغول، اجتنابی-تردکننده و اجتنابی-هراسان، میتوانیم الگوهای تکرارشوندهای که کیفیت روابط ما را تعیین میکنند، بهتر بفهمیم. این شناخت، به خصوص زمانی که با نگاهی همدلانه و بدون قضاوت همراه باشد، اولین قدم برای رهایی از چرخههای ناکارآمد و حرکت به سوی روابطی است که در آن هم احساس امنیت کنیم و هم بتوانیم خود واقعیمان باشیم.
دعوت به مشاوره و خودشناسی: اگر در شناخت الگوی رابطهای خود سردرگم هستید
آیا احساس میکنید در روابط خود مدام در حال تکرار یک الگوی خاص هستید اما نمیدانید چگونه آن را تغییر دهید؟ شناخت سبک دلبستگی میتواند نقطه شروعی قدرتمند برای این تغییر باشد. یک متخصص روانشناس میتواند به شما کمک کند تا این الگوها را عمیقتر درک کرده و راهکارهای عملی برای حرکت به سمت دلبستگی ایمنتر پیدا کنید. برای آغاز این مسیر، میتوانید با کلینیک تسکین روان تماس بگیرید.
تماس با تسکین روان برای رزرو وقت مشاورهمشاوران ما آمادهاند تا شما را در سفر خودشناسی و بهبود کیفیت روابطتان همراهی کنند.
دعوت به تعامل: کدام سبک دلبستگی برای شما آشناتر است؟
با خواندن توصیف این چهار سبک، کدام یک بیشتر با تجربیات شما در روابط همخوانی داشت؟ به اشتراک گذاشتن دیدگاهتان (بدون نیاز به ذکر جزئیات شخصی) میتواند به دیگران در درک بهتر خودشان کمک کند. نظرات خود را در بخش دیدگاهها بنویسید.
سوالات متداول
آیا این چهار سبک دلبستگی برچسبهای دائمی هستند؟
خیر. این سبکها برچسبهای ثابت یا سرنوشت قطعی نیستند، بلکه الگوهای غالبی را توصیف میکنند که تحت تأثیر تجربیات زندگی شکل گرفتهاند. آنها نقطه شروعی برای خودآگاهی و گفتگو هستند و با تلاش آگاهانه و در روابط امن، قابل تغییر و انعطافپذیرند.
مبنای علمی پرسشنامه RSQ و این چهار سبک چیست؟
این مدل بر اساس نظریه دلبستگی جان بالبی و توسعه آن توسط بارتولومیو و هوروویتز شکل گرفته است. این چهار سبک از ترکیب دو بعد اصلی به دست میآیند: «تصویر فرد از خودش» (مثبت یا منفی) و «تصویر فرد از دیگران» (مثبت یا منفی).
آیا ممکن است یک فرد ترکیبی از چند سبک دلبستگی را داشته باشد؟
بله، بسیار رایج است. بسیاری از افراد ویژگیهایی از سبکهای مختلف را نشان میدهند یا ممکن است در روابط متفاوت (مثلاً با شریک عاطفی، دوست یا همکار) الگوهای متفاوتی را بروز دهند. این ابزارها به شناسایی الگوی غالب کمک میکنند.
واژهنامه
- پرسشنامه مقیاسهای روابط (Relationship Scales Questionnaire - RSQ): یک ابزار خودگزارشی معتبر در روانشناسی که برای سنجش چهار سبک دلبستگی بزرگسال (ایمن، دلمشغول، اجتنابی-تردکننده و اجتنابی-هراسان) طراحی شده است.
- سبک دلبستگی ایمن (Secure Attachment Style): الگویی از دلبستگی که در آن فرد دیدگاه مثبتی نسبت به خود و دیگران دارد و با صمیمیت و استقلال به شکل متعادلی راحت است.
- سبک دلبستگی دلمشغول (Preoccupied Attachment Style): الگویی که با دیدگاه منفی نسبت به خود و دیدگاه مثبت نسبت به دیگران مشخص میشود و فرد به شدت نگران طرد شدن و نیازمند تأیید در روابط است.
- سبک دلبستگی اجتنابی-تردکننده (Dismissing-Avoidant Attachment Style): الگویی که در آن فرد دیدگاه مثبتی از خود و دیدگاهی منفی از دیگران دارد و با تأکید بر استقلال افراطی، از صمیمیت عاطفی دوری میکند.
- سبک دلبستگی اجتنابی-هراسان (Fearful-Avoidant Attachment Style): الگویی که با دیدگاه منفی هم نسبت به خود و هم نسبت به دیگران مشخص میشود. فرد همزمان هم خواهان صمیمیت است و هم از آن میترسد.
منابع
- Griffin, D. W., & Bartholomew, K. (1994). Models of the self and other: Fundamental dimensions underlying measures of adult attachment. Journal of Personality and Social Psychology, 67(3), 430–445. [لینک]
- Bartholomew, K., & Horowitz, L. M. (1991). Attachment styles among young adults: A test of a four-category model. Journal of Personality and Social Psychology, 61(2), 226–244. [لینک]
این مطلب جایگزین تشخیص یا درمان حرفهای نیست.
برای تصمیمهای پزشکی با متخصص مشورت کنید.
